Details
Reproduction
Object numberFLM-91-026M
TitleModel van een uilenbord van hout
Creatoronbekend
DescriptionBetreft een houten model van een uilenbord. Het heeft de kenmerken van een onbekend model, te weten:, een rad met vier spaken in het driehoeksbord met accoladevorm in de lijst, twee witte zwanen met een tulp of lelie en een vogel aan de buitenzijde, een smalle, puntige makelaar zonder enige versiering.
Het is een van de dertien modellen van uilenborden in de collectie. Deze collectie omvat de volgende:
1 = Westergo(H); 1a = Westergo Makkum (G); 2 = Zuidwesthoek (F); 3 = Wouden (E); 4 = Middelzee (D); 4a = kop van Overijssel (I); 5 = Bolsward (C); 6 = Legean (J); 7 = Jorwerd (A, B en K); 8 = Bildt (L); 10 = NO hoek (B).
De collectie staat beschreven onder de nummers FLM-91-026A tot en met FLM-91-026M.
Het uilenbord (Fries: ûleboerd) is ongeveer even oud als de kop-hals-rompboerderij. Het driehoekige houten bord beschermde de uiteinden van de boerderijnok en hield de regen tegen. Door het gat in het midden van het bord konden kerkuilen en steenuilen de schuren in- en uitvliegen. Deze muizenjagers hielden de schuur en de omringende landerijen muisvrij. Aan de flanken van het uilenbord zijn twee zwanen te zien met sierlijk gebogen halzen. De knobbelzwanen zijn typisch Fries. De verticale balk tussen de zwanen is de makelaar. Deze makelaar bestaat uit fraai uitgesneden symbolen, veelal vruchtbaarheidssymbolen als de volle korenaar en de maan. Per streek werden verschillende symbolen gebruikt.
Zuidwesthoek (zuidwestelijke merengebied en het Gaasterland)
De makelaar heeft hier een harpmotief. Was de harp groen, dan was de boer eigenaar van de boerderij, bij een witte harp was er sprake van pacht. Er zijn mensen die geen harp in de uitsnijding zien, maar vijf akkers ofwel ekers. In het vlieggat zit een vogeltje, dat het vruchtbaarheidsteken voorstelt. Het motief van de zuidwesthoek komt vooral voor op de drogere gronden, in de natte gebieden heeft het uilenbord van de Friese wouden de overhand.
Westergo (het westen en noorden van Workum tot aan Het Bildt)
Hier heeft de makelaar een zonnerad met een klaverblad. De zwanen in Westergo dragen bovendien een halslint. Met het zonnerad eerde de boer de goden en dan vooral de zonnegod.
Hennaarderadeel
Hennaarderadeel, een oude grietenij, is het enige gemeentelijke uilenbord van Friesland. De tulp op de top van de makelaar staat voor hoop. De zon en de halve manen daaronder zijn een teken van vruchtbaarheid.
Het noorden (Oostergo - tussen Leeuwarden en Dokkum)
De grote boerderijen tussen Leeuwarden en Dokkum worden gesierd door een groot uilenbord. In het topje van de makelaar een hoopgevende tulp, net als in Hennaarderadeel, maar hier is de tulp in de knop. Net als in Westergo prijkt in het zonnerad een rune teken.
Friese Wouden (oosten en zuiden van Friesland)
Bovenin de opengewerkte makelaar is een glas ondersteboven weergegeven. Het glas in de makelaar wil zeggen dat de boer heeft afgerekend en eigenaar is van deze zathe en lande. De zandloper onderin de makelaar duidt op het leven dat almaar doorgaat waarbij oud leven wordt vervangen door nieuw. De uilenborden in de Friese Wouden zijn groen met wit.
Midden-Friesland (brede strook vanaf Leeuwarden zuidwaarts naar Lemmer)
Vanwege de vele overstromingen in het lage midden van Friesland waren de boerderijen en daarmee ook de uilenborden vrij klein. Op de veelal afgelegen boerderijen werden de boeren regelmatig lastig gevallen door roversbenden en vechtende edelen. Niet gek dus dat aan weerszijden van de makelaar palmtakken te zien zijn, waarmee de hogere machten om vrede wordt verzocht. Maar de boeren wensten hiermee ook de voorbijgangers vrede en vriendschap.
Het is een van de dertien modellen van uilenborden in de collectie. Deze collectie omvat de volgende:
1 = Westergo(H); 1a = Westergo Makkum (G); 2 = Zuidwesthoek (F); 3 = Wouden (E); 4 = Middelzee (D); 4a = kop van Overijssel (I); 5 = Bolsward (C); 6 = Legean (J); 7 = Jorwerd (A, B en K); 8 = Bildt (L); 10 = NO hoek (B).
De collectie staat beschreven onder de nummers FLM-91-026A tot en met FLM-91-026M.
Het uilenbord (Fries: ûleboerd) is ongeveer even oud als de kop-hals-rompboerderij. Het driehoekige houten bord beschermde de uiteinden van de boerderijnok en hield de regen tegen. Door het gat in het midden van het bord konden kerkuilen en steenuilen de schuren in- en uitvliegen. Deze muizenjagers hielden de schuur en de omringende landerijen muisvrij. Aan de flanken van het uilenbord zijn twee zwanen te zien met sierlijk gebogen halzen. De knobbelzwanen zijn typisch Fries. De verticale balk tussen de zwanen is de makelaar. Deze makelaar bestaat uit fraai uitgesneden symbolen, veelal vruchtbaarheidssymbolen als de volle korenaar en de maan. Per streek werden verschillende symbolen gebruikt.
Zuidwesthoek (zuidwestelijke merengebied en het Gaasterland)
De makelaar heeft hier een harpmotief. Was de harp groen, dan was de boer eigenaar van de boerderij, bij een witte harp was er sprake van pacht. Er zijn mensen die geen harp in de uitsnijding zien, maar vijf akkers ofwel ekers. In het vlieggat zit een vogeltje, dat het vruchtbaarheidsteken voorstelt. Het motief van de zuidwesthoek komt vooral voor op de drogere gronden, in de natte gebieden heeft het uilenbord van de Friese wouden de overhand.
Westergo (het westen en noorden van Workum tot aan Het Bildt)
Hier heeft de makelaar een zonnerad met een klaverblad. De zwanen in Westergo dragen bovendien een halslint. Met het zonnerad eerde de boer de goden en dan vooral de zonnegod.
Hennaarderadeel
Hennaarderadeel, een oude grietenij, is het enige gemeentelijke uilenbord van Friesland. De tulp op de top van de makelaar staat voor hoop. De zon en de halve manen daaronder zijn een teken van vruchtbaarheid.
Het noorden (Oostergo - tussen Leeuwarden en Dokkum)
De grote boerderijen tussen Leeuwarden en Dokkum worden gesierd door een groot uilenbord. In het topje van de makelaar een hoopgevende tulp, net als in Hennaarderadeel, maar hier is de tulp in de knop. Net als in Westergo prijkt in het zonnerad een rune teken.
Friese Wouden (oosten en zuiden van Friesland)
Bovenin de opengewerkte makelaar is een glas ondersteboven weergegeven. Het glas in de makelaar wil zeggen dat de boer heeft afgerekend en eigenaar is van deze zathe en lande. De zandloper onderin de makelaar duidt op het leven dat almaar doorgaat waarbij oud leven wordt vervangen door nieuw. De uilenborden in de Friese Wouden zijn groen met wit.
Midden-Friesland (brede strook vanaf Leeuwarden zuidwaarts naar Lemmer)
Vanwege de vele overstromingen in het lage midden van Friesland waren de boerderijen en daarmee ook de uilenborden vrij klein. Op de veelal afgelegen boerderijen werden de boeren regelmatig lastig gevallen door roversbenden en vechtende edelen. Niet gek dus dat aan weerszijden van de makelaar palmtakken te zien zijn, waarmee de hogere machten om vrede wordt verzocht. Maar de boeren wensten hiermee ook de voorbijgangers vrede en vriendschap.
Object nameuilenbord
Object categorymodellen
Dimensions
hoogte: 1.5 cm
breedte: 25.8 cm
diepte: 26.0 cm
breedte: 25.8 cm
diepte: 26.0 cm